Boek 10 BW en de Verbintenissen uit overeenkomst
In het nieuwe boek 10 zijn de ipr regels voor verbintenissen uit overeenkomst vastgelegd in titel 13. In deze titel, die slechts 4 wetsartikelen bevat, wordt verwezen naar Rome I ((EG) verordening nr. 593/2008 van het Europese Parlement en de Raad van 17 juni 2008 inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomst). Rome I is van toepassing op verbintenissen uit overeenkomst in burgerlijke en handelszaken en vervangt het EVO (verdrag van Rome inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomst, Trb. 1980, 156).
Universele toepassing
De verordening heeft universele toepassing, wat betekent dat de regels hiervan toepasselijk zijn, ongeacht of het aangewezen recht het recht van een lidstaat is danwel dat van een derde staat.
Rechtskeuze door partijen
Uit Rome I artikel 3 lid 1 volgt dat een overeenkomst wordt beheerst door het recht dat partijen hebben gekozen. De rechtskeuze moet uitdrukkelijk gedaan zijn of duidelijk uit de bepalingen van de overeenkomst blijken of uit de omstandigheden van het geval.
Algemene regel
Indien geen rechtskeuze is gemaakt en een overeenkomst niet valt onder de specifieke regelingen genoemd in artikel 5 tot en met 8 (vervoersovereenkomsten, consumenten overeenkomsten, verzekeringsovereenkomsten en individuele arbeidsovereenkomsten) en artikel 4 lid 1 (waaronder vallen roerende zaken, dienstverlening, onroerend goed, huur, franchiseovereenkomsten, distributieovereenkomsten, veiling, financiele diensten) dan wordt de overeenkomst beheerst door het recht van het land waar de partij die de kenmerkende prestatie van de overeenkomst moet verrichten, haar gewone verblijfplaats heeft (artikel 4 lid 2).
In artikel 4 lid 3 is bepaald dat indien uit alle omstandigheden blijkt dat de overeenkomst een kennelijk nauwere band heeft met een ander land dan het in lid 1 of lid 2 bedoelde land, het recht van dat andere land van toepassing is.
Artikel 4 lid 4 bepaalt dat in het geval het toepasselijke recht niet kan worden vastgesteld op grond van artikel 4 lid 1 en 2, de overeenkomst wordt beheerst door het recht van het land waarmee zij het nauwst verbonden is.
Deze regeling in lid 3 en 4 is ook terug te vinden in artikel 8 boek 10.
Artikel 154: ook van toepassing op verbintenissen die niet onder Rome I vallen
In artikel 154 is opgenomen dat ook op verbintenissen die buiten de werkingssfeer van Rome I en de ter zake geldende verdragen vallen en die als verbintenissen uit overeenkomst kunnen worden aangemerkt eveneens de bepalingen van Rome I van toepassing zijn. Het gaat daarbij om de verbintenissen uit overeenkomst die zijn genoemd in de lijst met uitzonderingen zoals vermeld in artikel 1 lid 2 van de verordening, voor zover deze niet onder andere verdragen vallen. Dit zou bijvoorbeeld het geval kunnen zijn bij overeenkomsten tot arbitrage en tot aanwijzing van een bevoegde rechter.
Volgens de Memorie van toelichting is om redenen van coherentie voorgesteld om Rome I toch van toepassing te verklaren op de verbintenissen die buiten de werkingssfeer van Rome I en de geldende verdragen vallen.
Artikel 155: niet verplichte schade- en levensverzekeringen
In artikel 155 van boek 10 BW wordt de mogelijkheid om bij niet-verplichte schade- en levensverzekeringovereenkomsten ter dekking van niet-grote risico’s op het grondgebied van een lidstaat een rechtskeuze mogelijkheid te bieden. Bij gebreke van een rechtskeuze geldt het recht van de plaats van ligging van het risico. De regeling geldt voor verzekeringen ter dekking van binnen de EU gelegen risico’s. Voor risico’s buiten de EU gelden de algemene bepalingen van Rome I.
Artikel 156: verplichte verzekeringen
Tot slot in ins artikel 156 boek 10 BW een regeling opgenomen ten aanzien van de verplichte verzekeringen. Verwezen wordt naar artikel 7, vierde lid, Rome I waarin een aanvullende regeling is opgenomen voor het recht dat toepasselijk is op verplichte verzekeringen. De verzekeringsovereenkomsten moeten voldoen aan de materieel rechtelijke eisen van het recht van de lidstaat die de verplichting oplegt. Op grond van artikel 7 lid 1 Rome I is de bepaling beperkt tot grote risico’s en risico’s die gelegen zijn op het grondgebied van de lidstaten. Voor verplichte verzekeringen ter dekking van buiten de EU gelegen risico’s (niet zijnde grote risico’s,) gelden die bepalingen niet, maar gelden de algemene regels van de verordening Rome I. Daarvoor hebben lidstaten dus niet de vrijheid het recht van de (lid)staat die de verzekeringsplicht oplegt van toepassing te verklaren. De regeling voor deze verzekeringen is daardoor niet geheel identiek aan de bestaande regeling.
Consumenten richtlijnen
Vermeldenswaard is dat de in artikel 23 van Rome I bedoelde bepalingen ter uitvoering van EU richtlijnen op het gebied van overeenkomstenrecht niet zijn opgenomen in boek 10. Het gaat meer in het bijzonder om de conflictenrechtelijke bepalingen ter implementatie van diverse consumentenrichtlijnen die te vinden zijn in artikel 6:247 BW (oneerlijke bedingen), artikel 7:46j BW (op afstand gesloten overeenkomsten) en artikel 7:48g, tweede lid BW (time sharing overeenkomsten). Er is vooral uit praktische overweging voor gekozen om deze leges speciales niet onder te brengen in Boek 10 maar op hun huidige plaats te laten staan in het BW.
Overgangsrecht
In boek 10 is geen specifieke regeling opgenomen ten aanzien van het overgangsrecht. Voor titel 13 geldt dat de overgangsregeling van Rome I van toepassing is. Dit betekent dat dit deel van boek 10 alleen van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomst die zijn gesloten na 17 december 2009, de datum waarop Rome I in werking is getreden.
Tot slot
Met de inwerkingtreding van boek 10 verandert er op het eerste gezicht weinig bij de toepassing van internationaal privaatrecht op grensoverschrijdende overeenkomsten. Toch zijn er enige veranderingen. Zo vallen ook overeenkomsten genoemd in artikel 1 lid 2 van Rome I waarop de verordening niet van toepassing is, toch binnen het bereik van Rome I, voor zover deze niet vallen onder andere verdragen.
copyright: Antoinette Collignon, Amsterdam 19 januari 2012
Grensoverschrijdende aansprakelijkheid en schade 
hello